İnsanlar Kaça Ayrılır?

İnsanlar kolayca kategorize edilebilir. Basit bir akıl yürütmeyle hemen taraf haline getirilebilir. Oldukça eğlenceli bulduğum bu kategorizasyonlaştırma işine misal vermek zor değil, benzer düşünceler bol. Dürüst ve şerefsiz ayrımından tutun da demokrat olan, olmayan insanlar ayrıma, doğrucu ya da yalancı insanlar ayrımına kadar geniş bir yelpazede analizler bulunmakta. Örneğin Perihan Mağden, bu gezegende birlikte yaşıyor olmaktan iğrendiklerim; bu gezegende birlikte yaşıyor olmaktan utandıklarım olmak üzere ikili bir ayrım yapar. Bunlar arasında en eğlencelisi belki Einstein’a ait olan. Einstein der ki: "Aptallara göre insanlar ırk, cinsiyet, milliyet, yaş, statü, renk, din ve dil başta olmak üzere 8+ kategoriye ayrılırlar. halbuki olay bu kadar komplike değildir. İnsanlar sadece ikiye ayrılırlar: iyi insanlar ve kötü insanlar." 

Bu kategorizasyonlar, Mağden ve Einstein’da yansıyan biçimiyle çoğu zaman zihin açıcı olabiliyor. Buna karşın insanları kategorize etmenin her zaman bir tarafıyla eksik kaldığına inanıyorum. Nitekim Einstein’ın cümlelerinin tebessümle karşılanıp, hak verilmesi gereken bir yanı vardır. Einstein da insanlar arasında toptan bir yaklaşımla ikili bir ayrım yapıp, insanları iyi-kötü tezatlığına indirgediğini görmek gerek. Belki insanları analiz etmek açısından bu indirgemeler bir teori üretme adına bir alan açabilse de tezatlıklar üzerine kurulu bu türden indirgemeler nihai kertede sorunludur. Örneğin insanlar arasında vicdan veya ahlak eksenli bir ayrım yapılırsa karşıt kamptakiler ya hep vicdanlı, ahlaklı ya da hep vicdansız, ahlaksız olacaktır. Nasıl ki iyi kötü ayrımları muğlaksa vicdan, ahlak gibi soyut unsurlar da aynı belirsizliği taşır. Dolayısıyla Einstein’ın dediğinin aksine, oldukça karmaşık nitelikler taşıyan insanı, bir kategorizasyona indirgemenin taşıdığı açmazlar bu indirgemelerden ziyade başka analizlerin gerekliliğini ortaya koyuyor. İyisi mi biz insanları bir tarafın ürünü olarak yapmayalım. İnsanlar taşıdıkları farklılıklara rağmen temelde insan olmaları yönüyle bir bütün olsun. Çünkü insanlar bir şeye ayrılmaz, yine insanlar onları ayırır. 

Mahsus Mahal